Thiết kế ánh sáng nội thất hợp lý không chỉ phục vụ tốt nhu cầu sinh hoạt hàng ngày, mà còn tác động đến cảm xúc của người sử dụng, tạo cảm giác không gian như mở rộng/thu hẹp lại. Hiểu được tầm quan trọng đó, trong bài viết sau, kiến trúc An Hưng xin chia sẻ những kinh nghiệm thiết kế ánh sáng nội thất giúp bạn có được phương án hiệu quả nhất.
Phân loại ánh sáng trong thiết kế nội thất
TÓM TẮT
Để biết được cách thiết kế ánh sáng nội thất hợp lý, trước tiên chúng ta hãy tìm hiểu các loại ánh sáng cơ bản theo nhiều tiêu chí khác nhau.

Phân loại ánh sáng theo mục đích
Căn cứ vào mục đích chiếu sáng, người ta có thể chia ánh sáng thành 3 loại:
- Ánh sáng tổng thể (ánh sáng chung) là loại ánh sáng bao phủ toàn bộ, đều khắp không gian. Ánh sáng này gồm: ánh sáng tự nhiên vào nhà qua mái, cửa chính, cửa sổ, ô thoáng… và ánh sáng của các loại đèn. Các kiến trúc sư thường ưu tiên ánh sáng tự nhiên trước mới tính đến ánh sáng của các loại đèn.
- Ánh sáng tập trung (ánh sáng chức năng, ánh sáng cục bộ) là loại ánh sáng sử dụng cho từng không gian riêng với mục đích tạo ra điểm nhấn, làm nổi bật đặc điểm riêng.
- Ánh sáng trọng tâm (ánh sáng điểm) là ánh sáng có cường độ nhẹ, không có chức năng chiếu sáng nhiều nhưng lại có giá trị thẩm mỹ, trang trí cao. Ánh sáng trọng tâm có thể định hình thẩm mỹ, tạo điểm nhấn nổi bật cho không gian phòng.

Phân theo nguồn chiếu sáng
Nếu dựa vào nguồn chiếu sáng, có thể chia ánh sáng làm hai loại là ánh sáng tự nhiên và ánh sáng nhân tạo.
- Ánh sáng tự nhiên: Là ánh sáng mặt trời từ bên ngoài ngôi nhà chiếu vào không gian nội thất bên trong. Loại ánh sáng này vào các thời điểm chiếu sáng khác nhau trong ngày có cường độ, màu sắc khác nhau. Để tận dụng ánh sáng tự nhiên, các kiến trúc sư thường tạo ra sự liên kết giữa ngoại cảnh và nội thất bằng cách tạo giếng trời, cửa sổ…
- Ánh sáng nhân tạo là loại ánh sáng được phát ra từ các nguồn sáng như đèn năng lượng mặt trời, đèn điện… Bên cạnh chức năng chiếu sáng, ánh sáng nhân tạo ngày này còn có chức năng chiếu sáng thẩm mỹ, kiến tạo không gian…

Phân theo tính chất ánh sáng
Dựa trên tính chất, ánh sáng được chia thành hai loại là ánh sáng trực tiếp và ánh sáng gián tiếp.
- Ánh sáng trực tiếp: Là ánh sáng chiếu trực tiếp từ nguồn sáng, có công năng chiếu sáng cao, phục vụ nhu cầu sinh hoạt tốt. Tuy nhiên, loại ánh sáng này có cường độ ánh sáng khá mạnh nên tạo ra bóng đổ sắc nét và có thể gây khó chịu cho mắt người nhìn. Vì thế, bạn cần sắp đặt, bố trí không gian một cách kỹ lưỡng.
- Ánh sáng gián tiếp (ánh sáng phân tán, khuếch tán, phản chiếu) là loại ánh sáng được khuếch tán qua một môi trường khác như tường nhà, rèm cửa… hoặc phản chiếu qua một/nhiều bề mặt nên cường độ chiếu sáng yếu và có cảm giác dịu nhẹ. So với ánh sáng trực tiếp, ánh sáng gián tiếp có vệt bóng mờ hơn, tính thẩm mỹ cao hơn, tạo ra sự êm dịu và cảm xúc cho không gian nội thất.

Những sai lầm trong thiết kế ánh sáng nội thất
Dù sử dụng loại ánh sáng nào trong các loại ánh sáng ở trên cho không gian nội thất thì bạn cũng phải biết cách sử dụng hợp lý và hài hòa. Và dưới đây là một vài sai lầm bạn nên tránh khi thiết kế ánh sáng nội thất:
Dùng quá nhiều đèn âm trần
Về bản chất, đèn âm trần chỉ hắt ánh sáng lên trên hoặc xuống dưới nên ánh sáng tỏa đều xuống không gian ít. Vì thế, nếu lắp đặt quá nhiều, quá dày đặc đèn âm trần sẽ làm giảm tính thẩm mỹ, lãng phí tiền điện. Tốt nhất, bạn chỉ nên dùng đèn âm trần với mức độ vừa phải và với chức năng chiếu sáng tổng thể.

Không sử dụng ánh sáng tập trung trong nhà bếp
Nhiều người không sử dụng các loại đèn chiếu sáng tập trung cho nhà bếp. Điều này là một sai lầm lớn. Bởi không sử dụng ánh sáng tập trung sẽ làm cho bếp không được chiếu sáng ở những vị trí cần thiết và không tạo ra điểm nhấn tốt nhất.
Vì thế, bạn nên dùng đèn chiếu sáng tập trung cho một số vị trí trong nhà bếp như tủ bếp, trên bếp nấu…

Bố trí đèn nhà vệ sinh chiếu thẳng xuống gương soi
Nếu bố trí đèn vệ sinh chiếu thẳng xuống gương soi sẽ tạo ra ánh sáng quá bóng, làm giảm khả năng quan sát của người nhìn và giảm tính chân thực của hình ảnh.
Vì vậy, bạn nên lắp đèn tường bên cạnh gương để giảm độ bóng của ánh sáng mà vẫn cung cấp đầy đủ ánh sáng cho không gian xung quanh để tăng tính thẩm mỹ, sinh hoạt thuận tiện hơn, đặc biệt là khi trang điểm.
Bên cạnh đó, khi bố trí ánh sáng trong nhà vệ sinh, bạn cũng nên bố trí từ nhiều phía chiếu vào bồn rửa (ví dụ như bố trí phía trên bồn rửa) thay vì chỉ sử dụng đèn trên trần bởi đèn trần chỉ có tác dụng làm nổi bật khu vực ngay phía dưới.

Lựa chọn đèn chiếu sáng sai tính năng
Mỗi không gian, có loại đèn phù hợp riêng. Hơn nữa, đèn có tính năng không phù hợp có thể dẫn tới một số vấn đề bất cập. Ví dụ như dùng bóng halogen hay đèn sợi đốt không có tính năng chỉnh sáng, tối làm tăng nhiệt lượng phòng, tiêu tốn năng lượng và khó có thể điều chỉnh theo ý muốn. Vì vậy, bạn không nên dùng đèn chiếu sai tính năng.

Sai lầm trong cách dẫn ánh sáng vào nhà
Dẫn ánh sáng tự nhiên vào nhà là một điều tốt. Tuy nhiên, nhiều người hay mắc phải các sai lầm sau khi dẫn ánh sáng vào nhà:
- Phòng làm việc thiếu ánh sáng tự nhiên: Điều này sẽ làm giảm năng suất lao động của người sử dụng phòng làm việc.
- Để ánh sáng tự nhiên quá gần bếp nấu: Nguồn sáng quá gần bếp nấu có thể làm tăng nhiệt độ bếp nấu hay ảnh hưởng đến các vật dụng nấu ăn.
- Không gian trưng bày tràn ngập ánh sáng tự nhiên: Tia UV từ ánh sáng mặt trời có thể tác động xấu đến các tác phẩm nghệ thuật

Các nguyên tắc thiết kế ánh sáng trong không gian nội thất
Khi thiết kế ánh sáng trong không gian nội thất, bạn cần nắm được các nguyên tắc thiết kế cho từng không gian chức năng dưới đây để đạt được hiệu quả ánh sáng tốt nhất.
Phòng khách
Phòng khách là bộ mặt chính của ngôi nhà, là nơi tiếp khách và cũng là nơi sinh hoạt chính của các thành viên. Vì thế, ánh sáng trong phòng khách phải chan hòa, cởi mở.
Khi thiết kế ánh sáng trong phòng khách, tốt nhất nên sử dụng ánh sáng tự nhiên hoặc các loại ánh sáng mạnh. Đồng thời, bạn cần lưu ý các nguyên tắc thiết kế sau:
- Ưu tiên lấy ánh sáng từ mái nhà bằng cách: sử dụng các ô kính nhựa thông minh, thiết kế cửa sổ cho tầng áp mái, tầng lửng, thiết kế thêm giếng trời…
- Sử dụng những ô cửa kính lớn để tận dụng ánh sáng tự nhiên, khí trời.
- Thiết kế đèn chiếu sáng phù hợp với màu sơn tường và không gian: Bạn nên chọn đèn chiếu sáng sao cho ánh sáng có thể làm nổi bật, hòa hợp với màu sơn tường và thiết kế, bố trí đèn hợp lý.

Phòng ngủ
Phòng ngủ là nơi nghỉ ngơi, thư giãn. Vì thế, khi thiết kế ánh sáng trong phòng ngủ cần lưu ý:
- Nên sử dụng cả ánh sáng tự nhiên và ánh sáng nhân tạo cho phòng ngủ
- Đảm bảo tiêu chuẩn và có thể điều chỉnh cường độ ánh sáng để có được không gian sinh hoạt riêng tư cả lúc thức lẫn lúc ngủ.
- Nếu phòng ngủ có trẻ sơ sinh, không nên sử dụng ánh sáng quá mạnh.
- Nếu muốn đọc sách, trang điểm trong phòng ngủ, nên bố trí thêm ánh sáng tập trung để đảm bảo cho các hoạt động này diễn ra thuận lợi nhưng không ảnh hưởng quá đến khu vực ngủ.
- Căn cứ vào hướng, vị trí của sổ để đặt giường ngủ ở vị trí thích hợp.

Hành lang, cầu thang
Hành lang, cầu thang là hai khu vực cần được chiếu sáng đầy đủ để đảm bảo an toàn cho việc di chuyển của các thành viên trong gia đình. Khi thiết kế ánh sáng cho hai không gian này, cần lưu ý:
- Nên sử dụng ánh sáng gián tiếp
- Nên dùng đèn ốp trần, đèn chiếu sáng sâu trong tường, đèn vách để tạo sự ấm cúng, xóa bỏ sự heo hút của hai loại không gian này.
- Với gia đình có người già, trẻ nhỏ, nên sử dụng ánh sáng trắng cho hành lang, cầu thang để đảm bảo an toàn khi di chuyển.

Phòng bếp, phòng ăn
Phòng bếp, phòng ăn là nơi diễn ra các hoạt động nấu nướng, ăn uống của cả gia đình. Do đó, khi thiết kế ánh sáng trong phòng bếp và phòng ăn cần lưu ý:
- Ưu tiên ánh sáng tự nhiên để cảm giác ấm cúng, dễ chịu và có thêm ánh sáng nhân tạo hỗ trợ.
- Nên sử dụng ánh sáng tổng thể và ánh sáng tập trung chiếu vào bàn bếp để việc chế biến món ăn thuận tiện hơn.
- Nên thiết kế đèn ở dưới chân tủ bếp trên để tạo ra ánh sáng độc đáo, thu hút và giúp việc vệ sinh, lau dọn dễ dàng hơn.
- Dùng đèn chùm cho khu vực ăn để tạo cảm giác thân mật, ấm cúng.

Phòng học, phòng làm việc
Phòng học và phòng làm việc là nơi cần có độ tập trung cao. Vì thế, bạn nên áp dụng cách thiết kế ánh sáng dưới đây:
- Sử dụng ánh sáng tự nhiên ở mức độ vừa phải và bố trí cửa sổ ở vị trí phù hợp để tránh làm chói mắt.
- Nên bố trí ánh sáng chiếu từ bên cạnh và cách chỗ ngồi học, làm việc khoảng 60cm.
- Chọn màu ánh sáng phù hợp để tạo hiệu ứng ánh sáng, tăng khả năng tập trung, sáng tạo nhưng không ảnh hưởng đến khả năng quan sát.
- Đảm bảo tiêu chuẩn về cường độ ánh sáng để tránh mỏi mắt.

Nhà vệ sinh
Khi thiết kế ánh sáng cho nhà vệ sinh cần lưu ý:
- Nên ưu tiên ánh sáng trắng cho khu vực vệ sinh và sử dụng ánh sáng vàng cho khu vực tắm để tạo cảm giác thư giãn.
- Đặt đèn ngang tầm mắt khi trang điểm hoặc cao hơn sàn nhà 1,5 – 1,6 m tùy theo kích cỡ, vị trí của gương soi.
- Chọn kiểu đèn phù hợp, bố trí cả hai bên và tránh bố trí đèn từ trên chiếu thẳng xuống gương hay đèn quá cao so với gương soi.
- Nếu nhà vệ sinh thiếu ánh sáng tự nhiên, không có cửa sổ, bạn nên chọn đèn led và đèn downlight kết hợp với đèn gương đến đảm bảo đủ ánh sáng…

Như vậy, thiết kế ánh sáng nội thất có vai trò quan trọng và phải tuân thủ nguyên tắc nhất định cho từng loại không gian. Với những thông tin trên đây, bạn có thể thiết kế kết hợp giữa ánh sáng tự nhiên và ánh sáng nhân tạo để đáp ứng nhu cầu sử dụng và tăng tính thẩm mỹ cho không gian sống. Bạn có thể liên hệ với các kỹ sư thiết kế điện nếu muốn biết chính xác không gian của nhà mình cần những loại đèn nào, cường độ chiếu là bao nhiêu, loại ánh sáng nào là phù hợp….